Κώστια Κοντολέων: Δείπνο
Σάββατο 26 Μαρτίου 2022
Κατερίνα Τζαβάρα: «Δώδεκα ιστορίες που γεννήθηκαν στη Θεσσαλονίκη», Εκδόσεις Διάπλους
Κατερίνα Τζαβάρα: «Δώδεκα ιστορίες που γεννήθηκαν στη Θεσσαλονίκη», Εκδόσεις Διάπλους
Τρεις μήνες φθινοπωρινοί αποτελούν το φόντο των πρώτων ιστοριών της συλλογής διηγημάτων της Κατερίνας Τζαβάρα. Σ’ αυτούς τους τρεις μήνες κάποιοι βίωσαν ανεξέλεγκτες εμπειρίες, αναπόφευκτη μοναξιά, απρόσμενες αποκαλύψεις, εσώτερες αναζητήσεις, απιστίες, αυτοκαταστροφικές τάσεις.
Ιστορία πρώτη: Ρομαντικός ο τίτλος ξεγελά τον αναγνώστη, «Το σπίτι δίπλα στη θάλασσα» δεν σηματοδοτεί την απαρχή μιας σχέσης αγάπης ούτε γίνεται αφορμή για προσωπικούς αναστοχασμούς δίπλα στη θάλασσα. Αφορά κυρίως ότι παίζεται εντός του από τον μοναδικό ένοικο του. Έναν looser που έχοντας απωλέσει τον έλεγχο της συνειδητά κατακερματισμένης ζωής του, βαίνει αργά και σταθερά προς το επέκεινα, σχεδιάζοντας την υπέρτατη πράξη που θα τον οδηγήσει σ’ αυτό με απόλυτη εμμονή στις λεπτομέρειες προσδοκώντας την επίπλαστη μεγαλοπρέπεια που στο μυαλό του είναι η ύψιστη αναγνώριση του σπουδαίου έργου του, μέσω της αυτοκτονίας του, σκηνοθετημένης και παιγμένης από τον ίδιο σε αόρατο κοινό. Ωστόσο δεν θα πάρει μαζί του το χειροκρότημα του μοναδικού θεατού του, του άγνωστου γιου του, για όλα τελικά υπάρχει ένα τίμημα.
Ιστορία δεύτερη. Τίτλος και πάλι υπαινικτικός: «Στο χωριό» μια εκδρομή στον γενέθλιο τόπο ενός άντρα μαζί με τον γιο του, θα γίνει αφορμή και οι δυο να αναμετρηθούν με το κοινό παρελθόν τους. Στο ορεινό χωριό, ο μεγάλος ξαναζεί τους βιωμένους εφιάλτες σε μια παρατεταμένη προσπάθεια να συμφιλιωθεί μ’ αυτούς. Ο νεότερος εξαναγκάζεται να δηλώσει συμμετοχή στο ταξίδι της μνήμης, ενώ ήδη σχεδιάζει αποδράσεις σ’ άλλους τόπους, σ’ άλλες ηπείρους και πλήρη αποκοπή από γονικές εξαρτήσεις. Όμως το παρελθόν είναι ακόμη ζωντανό εκεί ανατρέποντας σχέδια και έωλες αποφάσεις..
Τρίτη ιστορία: Με ξεκάθαρο τίτλο αυτή την φορά: «Φθινόπωρο όπως Νοέμβρης». Η φθορά μιας σχέσης, το τέλος ενός γάμου φαινομενικά ευτυχισμένου, ωστόσο, εξ αρχής καταδικασμένου. Κακοποιητικός σύζυγος, από τους χιλιάδες κακοποιητικούς συζύγους, που σαν εντυπωσιακά μανιτάρια φυτρώνουν παντού έλκοντας και δηλητηριάζοντας αυτούς που τα γεύονται, εξασκώντας φαρμακερές εξουσίες επάνω τους. Κακοποιημένη γυναίκα, μια από τις χιλιάδες κακοποιημένες, που κερδίζει ηθελημένα χρόνο για να βρει την απάντηση μιας υποθετικής ερώτησης αν θα μείνει ή αν θα φύγει, γλύφοντας ταυτόχρονα τις πληγές της σαν δαρμένο σκυλί.
Τρεις χειμωνιάτικοι μήνες παίρνουν την σκυτάλη και καθώς διαδέχονται ο ένας τον άλλο οι ιστορίες συνεχίζουν το ταξίδι τους μέσα από αυτούς.
Τέταρτη ιστορία: «Στο παρκάκι της Ροτόντας». Στο τσουχτερό κρύο του Δεκέμβρη, λίγο πριν τα Χριστούγεννα, ένας νεαρός άντρας περιδιαβαίνει τόπους γνωστούς, στέκια που ερήμωσε η πανδημία, κι αναστοχάζεται τη ζωή του. Το πριν, το τώρα, το μετά. Αυστηρός κριτής της. Κομιστής τύψεων. Πιθανών προσεγγίσεων. Στερεότυπα που διαφεντεύουν και τελικά αλλοιώνουν αδελφικές σχέσεις.
Πέμπτη ιστορία: «Άδεια Αγκαλιά».
«Το σώμα θυμάται, οι άνθρωποι ξεχνούν». Μονολογεί η γυναίκα ηρωίδα αυτής της ιστορίας. Το σώμα δεν λησμονεί τ’ αγγίγματα, τ’ αγκαλιάσματα, τις ενοχές, τις πληγές του έρωτα, τις εξαπατήσεις, τις υποκρισίες. Το δικό του σώμα ξέχασε, ξεγέλασε, κλέφτης αισθημάτων υπήρξε, ανήκε σ’ άλλη, αλληνής τα παιδιά μεγάλωνε. Κι εκείνη μόλις τώρα προσέχει τα μεγάφωνα που καιρό τώρα προειδοποιούσαν: «Απαγορεύονται οι εναγκαλισμοί!»
Έκτη ιστορία: «Φονικό στο Καφαντάρι»
Τρεις ύποπτοι-τρία παιδιά της νύχτας- κι ένα φονικό. Φυλακή, συλλήψεις, και ελλείψει στοιχείων αθώοι οι δυο από τους τρεις. Χρόνια μετά ένα σημείωμα θα βάλει τα πράγματα στη θέση τους. Ποιος ήταν ο φονιάς και ποιος πήρε το φονικό πάνω του; Η νύχτα έχει τους δικούς της νόμους μα διαθέτει ενίοτε και μπέσα…
Τρεις ανοιξιάτικοι μήνες προάγγελοι αναγέννησης;
Έκτη ιστορία: «Ο Πιανίστας». Της άρεσε να παρατηρεί τους ανθρώπους καθισμένη στο μπαλκόνι της. Να σκαρώνει αυθαίρετες ιστορίες γι’ αυτούς. Η κίνηση στα μπαλκόνια την γειτονικών διαμερισμάτων πρόσφερε άφθονο υλικό για τις μελλοντικές συγγραφικές της απόπειρες. Όπως κι ο άγνωστος πιανίστας στο αντικρινό διαμέρισμα με το ανοιχτό πάντα παράθυρο. Της είχε γίνει συνήθεια η παρατήρηση του και η περιέργεια να μάθει περισσότερα για κείνον θέριευε μέσα της. Ήταν οι συμπτώσεις ή το σύμπαν που είχε συνωμοτήσει γι’ αυτό; Ή οι μη αναμενόμενες αποκαλύψεις που θα γίνονταν αφορμή ν’ ανοίξει ένα καινούργιο κεφάλαιο στη ζωή της;
Κατερίνα Τζαβάρα
Έβδομη ιστορία: «Η Θεραπεία»
Μια προτεινόμενη θεραπεία για ένα σοβαρό ιατρικό πρόβλημα. Η άρνηση της αποδοχής της. Ο φόβος των επιπτώσεων στην εμφάνιση της. Τα μπερδεμένα συναισθήματα της. Οι συνεχώς μεταβαλλόμενες σκέψεις της. Οι αποφάσεις της που έπαιρναν συνέχεια αναβολή, ο γιατρός με τις επιφυλάξεις του. Κι εκείνη θα πατούσε τελικά πάνω σε μια λέξη κλειδί: «Δύναμη» κι όλα θα έπαιρναν τον δρόμο τους γαντζωμένα γερά πάνω σ’ αυτήν.
Όγδοη ιστορία: «Νόστος»
Τελικά η λέξη Νόστος πόση δύναμη μπορεί να κρύβει μέσα της; Νοσταλγούμε, μέρη που ζήσαμε έντονες στιγμές, νοσταλγούμε ανθρώπους που έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στη ζωή μας, νοσταλγούμε ένα τραγούδι, την ατμόσφαιρα που μας χάρισε ένα βιβλίο. Γιατρεύουμε απουσίες μέσα από το Νόστο γι’ αυτούς που φύγανε, και είναι ο Νόστος που θα μας οδηγήσει ηθελημένα κοντά τους.
Ένατη ιστορία: «Ο τελευταίος χορός»
Τελικά δεν υπήρξε ποτέ τελευταίος χορός, για ένα ζευγάρι που ήξερε να ρουφά τις χαρές της ζωής σαν πανάκριβο σπάνιο μέλι, ένα ζευγάρι που δεν έκανε πίσω στις όποιες δυσκολίες και εύρισκε πάντα τις κατάλληλες λύσεις γι’ αυτές.
Δέκατη ιστορία: «Με γεύση σπιτικής λεμονάδας»
Πως μια σπιτική λεμονάδα από μυστική συνταγή μπορεί να γίνει σύμβολο μοναδικό αγάπης και έγνοιας για μια οικογένεια που η παράδοση αναβλύζει από τους πόρους του δέρματος της χαρίζοντας της την υπέρτατη ευτυχία. Και πως αυτή η ίδια λεμονάδα μπορεί να γίνει ο σύνδεσμός του τότε με το τώρα; Οι τόποι καταγωγής κρατούν βαθιά χωμένες στο χώμα τους τις ρίζες μας, και εμείς επανερχόμαστε ξανά και ξανά σ’ ότι μας διαμόρφωσε σ’ αυτό που είμαστε σήμερα.
«Επίλογος»
«Το φονικό στο Καφαντάρι» μετά από χρόνια δίνει απαντήσεις σε αμείλικτες ερωτήσεις, ένοχοι και θύματα μπλεγμένοι σε αξεδιάλυτο κουβάρι ήρθε η ώρα να το λύσουν. Μια αποκάλυψη θα φέρει τον κόσμο ανάποδα και η αδελφική αγάπη θα καθαρίσει συνειδήσεις για να αποδοθεί τελικά δικαιοσύνη.
Όλες οι ιστορίες πατούν γερά στο έδαφος, οι λέξεις τους καταλαμβάνουν την θέση που επάξια τους ανήκει στην περιπέτεια της γραφής. Στο σύνολό της, η συλλογή προσφέρει ουσιαστική αναγνωστική απόλαυση.
Η δουλειά του πατέρα
“Η δουλειά του πατέρα”
Οι καθρέφτες λένε πάντα την αλήθεια στην πραγματική ζωή, μόνο στα παραμύθια ταυτίζονται με τις επιθυμίες αυτών που καθρεφτίζονται μέσα τους, ανάγκη επιβεβαίωσης ή άκρατος ναρκισσισμός; Ωστόσο, ο δικός της καθρέφτης μη εθισμένος σε ψέματα και κολακείες, θα της πει γι’ ακόμη μια φορά την αλήθεια συνεπικουρούμενος από απτές αποδείξεις που δεν επιδέχονται αμφισβητήσεις.
Άναρχη γκρίζα εισβολή στην ομοιομορφία των κάποτε καστανόξανθων μαλλιών, ρυτίδες στη βάση καστανών ματιών, αυλακιές στο άλλοτε αλαβάστρινο μέτωπο διακριτικά προειδοποιούσαν, ‘κάθε καινούργια δεκαετία κουβαλάει αναπόφευκτα το αποτύπωμα της προηγούμενης.’
Στο κατώφλι της νέας δεκαετίας της, αναζητεί τώρα εκείνη το αποτύπωμα που θα την καθορίσει. Μεγάλη πια για γενέθλια αποφασίζει, για τούρτες με κάλπικα ερωτηματικά εκεί που άλλοτε λαμπύριζαν προδοτικά κεριά. Τηλέφωνο απενεργοποιημένο, υπολογιστής κλειστός. Το φλιτζάνι με τον ζεστό καφέ στο χέρι, επιβάλλει το ημίφως και τη χαλαρωτική μουσική, λένε πως φτιάχνουν σίγουρα ατμόσφαιρα.
Φυλλομέτρημα τώρα παλιών άλμπουμ, κιτρινισμένων φωτογραφιών και φλου περάσματα από θολωμένες παρελθοντικές μνήμες.
Φυλλομετρά αντίστροφα τα χρόνια. Με τις μικρές ή μεγάλες στάσεις τους, στα σημαντικά ή ασήμαντα της ζωής της. Διατρέχει τροχάδην πανεπιστήμια, λύκεια, γυμνάσια, κι η μνήμη κουρασμένη αντιστέκεται τώρα στις άβολες ταχύτητες, κατεβαίνει ακροπατώντας αντίστροφα την κλίμακα της συνειδητοποιημένης γνώσης εντός σχολείου. Με βήματα, διστακτικά, στον περίκλειστο από διαταγές χώρο του, τις απαγορεύσεις και τ’ ακατανόητα φιρμάνια που μπέρδευαν την αλφαβήτα με την μισανθρωπία.
Κι ήταν σε κείνη την πρώτη τάξη, την πρώτη-πρώτη μέρα, που η δασκάλα εξάσκησε πάνω της το προνόμιο της εκπαιδευτικής εξουσίας, εδρασμένο στο τρίπτυχο! «Πατρίς-Θρησκεία-Οικογένεια.»
Κι ο πατέρας της απών στα πρώτα εκείνα βήματα της, μηδέν οι θύμισες του στα απρόσωπα όνειρα της. Μόνο μια φωτογραφία, υποκατάστατο κατασκευασμένης αλήθειας, απεικόνιζε μάζωξη ανδρών, καθισμένων σε βράχο άνυδρο, απότομο, και θάλασσα αγριεμένη στο φόντο. Φωτογραφία λες εντοιχισμένη στο κομοδίνο της μητέρας της, από πάντα και για πάντα. Κάποτε της είχε δείξει μια θολή αρσενική φιγούρα στο κέντρο της φωτογραφίας ανάμεσα σ’ άλλες θολές αρσενικές φιγούρες.
«Ο πατέρας σου», της είχε πει μόνο και την έβαλε ξανά πίσω στο βωμό της.
Όσες φορές είχε αποτολμήσει να μάθει περισσότερα για κείνη τη φωτογραφία και για το μέρος που είχε τραβηχτεί, η απάντηση αόριστη πάντα ήταν: «Στο Νησί».
Κι όμως εκείνο «το Νησί», είχε όνομα, Μακρόνησο το έλεγαν. Λέξη διαγραμμένη από το λεξιλόγιο της οικογένειας, όπως και κάποιες άλλες περίεργες ‘εξορία-εκτοπισμένος-κομμουνιστής.’
Αλήθεια εκείνη η φωτογραφία σε ποιο άλμπουμ να βρίσκονταν καταχωνιασμένη τώρα; Στις αλλεπάλληλες μετακομίσεις της ίσως και να είχε χαθεί.
Κουνά το κεφάλι – Όλα χάνονται τελικά! Κι αναζητά το δικό της άλμπουμ που είχε κλείσει μέσα του στιγμές, όνειρα κι απογοητεύσεις της δικής της ζωής.
Το είδε να εξέχει από τον σωρό των σκορπισμένων ολόγυρα της- το άλμπουμ των μαθητικών της χρόνων.
Φυλλομετρά… Θυμάται…
Τα χρόνια του σχολείου. Την αναγκαστική απομάκρυνση από την ασφάλεια της μητρικής προστασίας. Φοβόταν, μα τα λόγια της μάνας την παρηγορούσαν ή μήπως όχι; Της μιλούσε για το σχολείο της, πως ήταν στην πιο πέρα γειτονιά, εκεί που τα σπίτια είχαν πολλά δωμάτια και όλοι λέγανε πως ήταν πολύ καλό…
Δεν ήξερε η μάνα, και πως θα μπορούσε άλλωστε, πως σ’ εκείνη την πιο πέρα γειτονιά με τα μεγάλα σπίτια έμενε ένα κορίτσι, που ερχόταν κάπου-κάπου να παίξει στο προαύλιο της εκκλησίας με τα παιδιά της γειτονιάς τους. Το απέφευγε πάντα, γιατί είχε την συνήθεια μόλις την έβλεπε να φωνάζει μπροστά σε όλα τα παιδιά: «Το ξέρετε πως ο μπαμπάς της είναι φυλακή». Για τον δικό της όμως τον μπαμπά πληροφορούσε την ομήγυρη πως ήταν «χασάπης», κι αυτή τον φανταζόταν έντρομη να στέκεται στο μαγαζί του με ματωμένη ποδιά και μπαλτά στο χέρι ανάμεσα σε σφαγμένα αρνιά, μπούτια αγελάδων και γουρουνοκεφαλές.
Ωστόσο, εκείνη η πρώτη μέρα στο σχολείο δεν θα ξεχνιόνταν εύκολα. Η μητέρα είχε φροντίσει να είναι κολλαριστή η πόδια της, ολόλευκος ο γιακάς και καλογυαλισμένα τα παπούτσια της. Πανοπλία εύθραυστη στις έξωθεν επιθέσεις. Καθισμένη στο πρώτο θρανίο περίμενε να μπει η δασκάλα τους στην τάξη, όμορφη και χαμογελαστή. Κι έπαψε να φοβάται…
…Στιγμιαία μόνο, γιατί η δασκάλα ούτε όμορφη, ούτε χαμογελαστή ήταν. Τα σκούρα ρούχα που φορούσε, αντιπαλεύονταν το γκρίζο των μαλλιών της, δεμένων σε σφιχτό κότσο στο πίσω μέρος του λαιμού της, και το διακριτό μουστάκι στο πάνω χείλος της έσπερνε αμφιβολίες για το πραγματικό της φύλο. Σαν εκείνες τις αγέλαστες κυρίες του ‘Κατηχητικού’ στην εκκλησία.
«Καθίστε», είπε μόνο βλοσυρά. Και κρατώντας έναν σιδερένιο χάρακα στο χέρι άρχισε να περιδιαβαίνει τα θρανία κάνοντας συνέχεια ερωτήσεις: πως τις έλεγαν, που έμεναν και κυρίως τι δουλειά έκαναν οι πατεράδες τους. Ακόμα και τώρα τόσα χρόνια μετά βίωσε ξανά εκείνο το τρέμουλο των ποδιών της και την ανατριχίλα στο πίσω μέρος του λαιμού της.
Η κόρη του «Χασάπη» ο εφιάλτης της, στην ίδια τάξη κι εκείνη δεν είχε σταματήσει να την κοιτάζει περίεργα, πριν προλάβει να τελειώσει την ερώτηση της η δασκάλα αυτή σίγουρα θα φώναζε μπροστά σ’ όλα τα παιδιά πως ο μπαμπάς της ήταν φυλακή…
Οι αγέλαστες ερωτήσεις συνεχιζόντουσαν και η απόσταση από το θρανίο της όλο και μίκραινε, τώρα η δασκάλα στεκόταν μπροστά στο ‘χασαπόπαιδο’, που έλεγε δυνατά πως ο μπαμπάς της ήταν «Κρεατέμπορας.»
Μα όταν ήρθε η σειρά η δική της, η δασκάλα την προσπέρασε χωρίς να σταματήσει. Πετάχτηκε όρθια να την προλάβει τραβώντας την από το μανίκι.
Θα έδειχνε στο ‘χασαπόπαιδο’ πως ο μπαμπάς ήταν σπουδαιότερος έμπορος από τον δικό της. Κάπου είχε ακούσει τη λέξη, και της άρεσε, έμπορος κι εκείνος, και την ξεφούρνισε…
…«Εμένα ο μπαμπάς μου κυρία είναι σωματέμπορας», στο αθώο της μυαλό είχε έρθει αίφνης η μοναδική φωτογραφία του πατέρα της ανάμεσα σ’ εκείνους τους άλλους άντρες κι έγινε ένα με την εικόνα του χασάπη ανάμεσα στα σφαγμένα ζώα του.
Η δασκάλα σταμάτησε ξαφνικά, το χέρι υψώθηκε υπολογίζοντας με ακρίβεια το σημείο που το χαστούκι θα πονούσε περισσότερο-τα μάτια της άστραφταν από οργή και κακία, «τέτοιες λέξεις απαγορεύονται εδώ μέσα,» ούρλιαξε κι απομακρύνθηκε ψιθυρίζοντας γεμάτη περιφρόνηση…
«Καλά λένε πως και τα παιδιά τους αποκρουστικά σαν τα μούτρα τους τα έχουν κάνει…»
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)