Η Ελένη Πριοβόλου για το "Η Ήρα στον αστερισμό του Καρκίνου"

 

Κώστια  Κοντολέων

«Η Ήρα στον Αστερισμό του Καρκίνου»

ΑΩ Εκδόσεις

 

            «Οι καθρέφτες δεν αποθηκεύουν τα είδωλα, δεν έχουν μνήμη, ποτέ δεν είχαν, εφήμερες αντανακλάσεις μόνο προσφέρουν, αντανακλάσεις της στιγμής, λήθη του αύριο..»

Με το βιβλίο της αυτό, η Κώστια Κοντολέων κάνει καταβύθιση στην γυναικεία ύπαρξη, δίνοντας πρωταγωνιστικό ρόλο στο μέρος εκείνο του θηλυκού σώματος που ούτως ή άλλως πρωταγωνιστεί στην σωματική όσο και συναισθηματική ανάπτυξη της γυναίκας. Γι’ αυτό σοφά, η συγγραφέας παρακολουθεί την διαδικασία ενηλικίωσης από τα άγουρα μέχρι τα ώριμα χρόνια.

            Γυμνόστηθη μπροστά στον καθρέφτη η ηρωίδα, φιλοσοφεί με αναδρομή στην προσωπική της ιστορία, με κέντρο πάντα το στήθος της ως ταυτότητας του θηλυκού, κόσμημα αλλά και κατάρα. Και όπως γράφει η Αν Σέξτον στο ποίημα της «το στήθος», «….Αυτό είναι το κλειδί που τ’ ανοίγει όλα μονάκριβα».

            Η Ήρα αφηγείται με διάθεση στοχασμού αλλά και κριτικής την πορεία ενηλικίωσής της μέσα από τα στάδια ωρίμανσης τους στήθους της, από τα «κυπαρισσόμηλα» της πρώιμης εφηβείας, μέχρι να γίνουν μαστοί, και να δεχτούν την επίθεση του ύπουλου εισβολέα που έρχεται απρόσμενα να διασαλεύσει την αρμονία που χάρισε η φύση.

            Η νουβέλα της Κώστιας Κοντολέων αποτελεί μια βαθειά γυναικεία, υπαρξιακή αλλά και εξόχως ποιητική πρόζα. Λόγος βραχύς, μεστός, με την κάθε λέξη καίρια τοποθετημένη.

            Παιδική ηλικία. Η τρυφερή σάρκα του στήθους, ευάλωτη στα τραύματα των ανέμελων παιχνιδιών.

            Εφηβεία. Το στήθος βαραίνει, εγκιβωτίζεται στον στηθόδεσμο, το σώμα σε ηδονική παράκρουση, με το στήθος πηγή πάθους αλλά και αδιόρατων φόβων, αγκυλώσεων, μιας κοινωνίας στερεοτύπων. Κι η συμβουλή της μάνας, «πρόσεχε το στήθος σου».

            Ενήλικη ζωή, γάμος, μητρότητα. Η συμφιλίωση με το στήθος.

            «Η συμφιλίωση με το στήθος μου, με ελευθερώνει από τις παλιές εμμονές μου, με κάνει να το αγαπήσω σαν κάτι ακριβό και πολύτιμο. Οι ώρες του θηλασμού μού προκαλούν μια ανεξήγητη ηδονή, μια ηδονή που δεν μοιάζει μ’ εκείνη  της σαρκικής ένωσης δυο σωμάτων, είναι κάποιο άλλο δυσερμήνευτο αίσθημα που με καλεί να ανιχνεύσω την προέλευσή του…» (σελ. 33)

            Ο θηλασμός παρουσιάζεται σαν μια ιεροτελεστία, όπως και το μεγάλωμα της νεογέννητης κόρης, που μοιάζει λες και ενθυλακώνεται η μια μέσα στην άλλη. Ο κύκλος της ζωής γράφεται σαν ένα έξοχο ποίημα όπως είναι εξάλλου και η ίδια η ζωή. Το στήθος, δίνει την εντύπωση ενός ανεξάρτητου όντος και συνάμα εξαρτημένου από το σώμα που το κουβαλά. Το στήθος συνομιλεί, εγείρεται, σιωπά, υποψιάζεται, καθοδηγεί και τέλος μάχεται σκληρά και επιβιώνει.

            «Έχω μόλις ξυπνήσει από το τράνταγμα του φορείου. Είσοδος στην αίθουσα ανάνηψης. Το χέρι αγγίζει διστακτικά το δεξιό μου στήθος. Είναι εκεί. Φασκιωμένο με γάζες. Αλλά είναι εκεί. Η Αμαζόνα έχει κερδίσει τη μάχη…»(σελ. 90)

            Η Κώστια Κοντολέων συγκρατεί το συναίσθημα, αλλά ο αναγνώστης εισπράττει την τρυφερότητα από μια ανάγνωση ιλαρή, χωρίς εξάρσεις παρά την πληγή που διχοτομεί τη ζωή της ηρωίδας και συνάμα του πλήθους των γυναικών που βρέθηκαν στον «Αστερισμό του Καρκίνου».  

https://www.literature.gr/i-ira-ston-asterismo-toy-karkinoy-tis-kostias-kontoleon-katavythisi-stin-gynaikeia-yparxi-kritiki/

Η Τέσυ Μπάιλα στην 'Καθημερινή' για το 'Η Ήρα στον αστερισμό του Καρκίνου'

Η Ήρα στον αστερισμό του καρκίνου, της Κώστιας Κοντολέων συνιστά μια ιδιότυπη λογοτεχνική τοιχογραφία της ανθρώπινης αντοχής, ένα υπαρξιακό χρονικό μιας ολέθριας πορείας που καταλήγει σε εσωτερικό φως. Με σπάνια αφηγηματική εγκράτεια και ύφος σχεδόν δωρικό, η συγγραφέας δεν υποκύπτει στη ρητορική της θυματοποίησης ή στο συναισθηματικό εκβιασμό. Δεν γράφει για να προκαλέσει τη συγκίνηση ή το δάκρυ. Αντιθέτως, αντιμετωπίζει τον καρκίνο του μαστού με έναν σχεδόν ασκητικό ρεαλισμό, ανασκάπτοντας τα βαθύτερα στρώματα της ψυχής και του σώματος. Γράφει αυτό το βιβλίο για να αναδείξει πόσο σημαντικό είναι να «δηλώνεις παρούσα στη ζωή που σφύζει γύρω σου», ακόμα και μόλις έχεις σηκωθεί από το κρεβάτι της χημειοθεραπείας. Στο αφηγηματικό επίκεντρο τοποθετείται η Ήρα, μια γυναίκα που φέρει το αρχαϊκό βάρος του ονόματός της. Όμως, η Κοντολέων δεν αρκείται σε έναν εύκολο συμβολισμό· παρουσιάζει την ηρωίδα της ως ενσάρκωση μιας σύγχρονης Αμαζόνας, που ακρωτηριάζεται σωματικά όχι όμως ψυχικά, για να επανασυνθέσει τον εαυτό της εκ νέου. Ο καρκίνος εδώ δεν λειτουργεί απλώς ως απειλή ζωής, αλλά ως μηχανισμός αποδόμησης που πλήττει τις στερεότυπες ταυτότητες της γυναίκας, της μητέρας, της επαγγελματία, και αναγκάζει την ηρωίδα να αναμετρηθεί μαζί του, δεν μπορεί να αηηίξει, όμως τα όνειρά της. Η Κοντολέων μετατρέπει τον καρκίνο από καθολικό φόβο σε εργαλείο δύναμης. Αν και δεν αποσιωπά τη φρίκη της διάγνωσης, τις χημειοθεραπείες, την ψυχική κατάρρευση, εντούτοις το βλέμμα της προσηλώνεται πάντα στη χαρά της ζωής. Παραμένει αισιόδοξο και αυτή είναι και η μεγαλύτερη αρετή του βιβλίου. Στο πλαίσιο αυτό, η αισιοδοξία της δεν είναι επιφανειακή ή εξαγγελτική. Δεν υπόσχεται φρούδες ελπίδες, αλλά βαθιά υπαρξιακή αποδοχή. Η Ήρα «νικά» τον καρκίνο συνυπάρχοντας μαζί του, συνομιλώντας με τον φόβο, ωριμάζοντας μέσα από τη συντριβή. Και δεν του εκχωρεί κανένα απολύτως δικαίωμα. Η αφήγηση, ευθύβολη, απερίφραστη, με υποδόρια ειρωνεία, στηριγμένη σε σύντομα και σφιχτοδεμένα κεφάλαια, λειτουργεί ως πλοηγός μιας εσωτερικής διαδρομής. Ο μονόλογος της Κοντολέων, πυκνός, με σύντομες φράσεις γεμάτες υπονοούμενα και εσωτερική ένταση, ελίσσεται ανάμεσα στο λυρικό και το ωμά ρεαλιστικό, επιτυγχάνοντας μια σπάνια μορφή στοχαστικότητας. Η διείσδυση στις ενδόμυχες σκέψεις της Ήρας και η σύζευξη του παρελθόντος με το παρόν αποδίδουν τη νόσο ως χρονικό και ως δοκιμασία ταυτοτικού επαναπροσδιορισμού. Κρίσιμο στοιχείο της αφήγησης είναι η απουσία κάθε μελοδραματικής έξαρσης. Αντ’ αυτής, η συγγραφέας επιλέγει μια οδό εγκράτειας, αφήνοντας τον αναγνώστη να βιώσει την πυρακτωμένη σιωπή, τις βαθιές ανάσες και τους εσωτερικούς μονολόγους. Ο αναγνώστης δεν λυπάται την Ήρα· συμπορεύεται μαζί της, αγγίζει τη μεταμόρφωσή της, νιώθει το ρίγος της επιβίωσης. Και χαίρεται κάθε φορά που καταφρονώντας την απειλή πετυχαίνει «δαγκωνιές του θανάτου», για να θυμηθούμε τον Ποιητή. Η σχέση της Ήρας με τον Ρήγα, έναν σύντροφο που την αγαπά το ίδιο, ολόκληρη ή ακρωτηριασμένη, φέρνει στο προσκήνιο την ανθεκτικότητα της αγάπης στην αναμέτρηση με την απώλεια. Η γραφή μετατρέπεται από καταγραφή σε κάθαρση. Η Ήρα αποφασίζει να γράψει, να μιλήσει για την ακρωτηριασμένη της φύση. Η λογοτεχνία αναλαμβάνει, όχι απλώς να εξιστορήσει, αλλά να εξορκίσει. Σε μια εποχή που ο καρκίνος εξακολουθεί να περιβάλλεται από φόβο, η Κοντολέων τολμά να γράψει ένα βιβλίο που νοηματοδοτεί και απενοχοποιεί κάθε φόβο, κυρίως, όμως, παρηγορεί και εμφυσά την ελπίδα. Η Ήρα στον αστερισμό του καρκίνου είναι ένα μάθημα αξιοπρεπούς επιβίωσης. Μια υπόμνηση ότι η ζωή, ακόμη και στην πιο εύθραυστη μορφή της, παραμένει πολύτιμη, αρκεί να τη βιώσουμε με αλήθεια, με κατανόηση, με ευπρέπεια και κυρίως με όραμα την προσωπική άνοιξη. (550 λέξεις) Καθημέρινή 8/7/2025