Η Γεωργία Γαλανοπούλου γράφει στο www.bookpress.ge για το "Η Ήρα στο αστερισμό του Καρκίνου"

 

Η Ήρα στον αστερισμό του Καρκίνου

 

Για το ομότιτλο βιβλίο της Κώστιας Κοντολέων, εκδόσεις ΑΩ ,2025

 

Γράφει η Γεωργία Γαλανοπούλου

 

Στο δοκίμιό της Πώς είναι να είσαι άρρωστος (1926), η Βιρτζίνια Γουλφ έγραφε  ότι η αρρώστια δεν έχει αποτελέσει κύριο θέμα της λογοτεχνίας όπως ο έρωτας, ο πόλεμος ή η ζήλια.  Βεβαίως, υπάρχει σήμερα άφθονη εξαιρετική γραφή για την αρρώστια και μάλιστα σε αυξανόμενο βαθμό, αλλά με τη μορφή μυθιστορήματος σε μικρότερο ποσοστό.    

Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι οι συγγραφείς έχουν μια βάσιμη δικαιολογία: ότι η ασθένεια «καταστρέφει» τη γλώσσα, όπως αναφέρει η δοκιμιογράφος Ελέιν Σκάρι στο The Body in Pain (1985).  Κι όμως. Αυτή την άποψη ένας καλός λογοτέχνης μπορεί να την ανατρέψει.   

Η Κώστια Κοντολέων, διαθέτει και τη φαντασία και τα λογοτεχνικά εργαλεία. Δεν φοβάται, δεν κρύβεται, δεν συμμερίζεται καμιά δικαιολογία.  Καταπιάνεται με το δύσκολο αυτό θέμα χωρίς δισταγμό και το ξεδιπλώνει με μαεστρία σε 115 μόνο σελίδες, αρκετές για να σε τραβήξουν μέσα τους σαν μικροσκοπικές δίνες. 

Η αφήγηση ξεκινά με έναν ιδιαίτερο αποχαιρετισμό.  Στο δωμάτιο ενός νοσοκομείου, γυμνή μπροστά στον καθρέφτη, η κεντρική ηρωίδα, σκύβει και αποχαιρετά τον αριστερό της μαστό.  « Τελευταίος ασπασμός, τα μαχαίρια ιδιότυπης γκιλοτίνας ήδη ακονίζονται […] ο καθρέφτης θολώνει, οι αποχαιρετισμοί οδεύουν νομοτελειακά στο επερχόμενο τέλος».  Η φωνή της, συναισθηματική, αλλά χωρίς να προκαλεί οίκτο, εκπέμπει την ίδια ένταση με την  ημίγυμνη γυναικεία φιγούρα στο εξώφυλλο του βιβλίου.  Η φιγούρα, εξπρεσιονιστική έκφραση της ανθρώπινης ευθραυστότητας, είναι έργο του Έγκον Σίλε.  Η αφηγηματική φωνή, είναι της  Ήρας του τίτλου.   Η επιλογή του ονόματος της θεάς δεν μοιάζει τυχαία.  Η Ήρα, άλλωστε, είναι η προστάτιδα της γυναικείας φύσης.

Αντιμέτωπη με τον αποχωρισμό του αρχέγονου γυναικείου συμβόλου και την ευαλωτότητα του σώματός της, η αφηγήτρια στοχάζεται πάνω σε ζητήματα που στιγμάτισαν τη νεότητά της.  Την πολυκύμαντη σχέση της με την καρκινοφοβική μητέρα της, τις εμμονές της με την αντανάκλαση του σώματός της μπροστά στον καθρέφτη, τις σπουδές της πάνω στην ιατρική επιστήμη.  Αναπολεί τον έρωτά της με τον Ρήγα, τον γάμο τους, την γέννηση της κόρης τους, που και σε αυτή η συγγραφέας δίνει το όνομα μιας άλλης θεάς, της αιώνια έφηβης Ήβης. 

Μα, να που ανάμεσα στις φωτεινές αναλαμπές της μητρότητας και της οικογενειακής θαλπωρής ελλοχεύει το απευκταίο:  Ένα «στραγαλάκι» στον  αριστερό μαστό της.  Η επιβεβαίωση του μύχιου φόβου της την ακινητοποιεί, της στερεί την ενόρμηση της αντιμετώπισης.  Η ζωή της κυλά ανάμεσα σε σιωπές και μυστικά ενώ είναι σε θέση να γνωρίζει, με την ιδιότητα της γιατρού, πως «παίζει με τη φωτιά» πλησιάζοντάς την «όπως οι νυχτοπεταλούδες».  Ως τη στιγμή που οι σιωπές και οι μισές αλήθειες φτάνουν στο τέλος.  Άλλος δρόμος διαφυγής δεν υπάρχει παρά μόνο «η ιδιότυπη γκιλοτίνα που δεν κόβει μόνο κεφάλια». 

Η αφαίρεση του γυναικείου συμβόλου γίνεται στο εξής η αντανάκλαση του φόβου της εγκατάλειψης μπροστά στον καθρέφτη, η λεπτή γραμμή μεταξύ αυτονομίας και εξάρτησης.  Ευάλωτη απέναντι στον Ρήγα, ερευνά την πιθανότητα της αποκατάστασης.  Μα πριν προχωρήσει, στέκεται γυμνή μπροστά του --κίνηση αποφευκτέα  όσο οι σιωπές διαρκούσαν-- και του ζητά να διαλέξει «ανάμεσα στο ένα στήθος και την ψευδαίσθηση της αφύσικης συνύπαρξης με ένα άλλο».  

Σαν άλλος Δίας εκείνος της απαντά:  «Πάντα αναρωτιόμουν πώς μπορεί να είναι ο έρωτας με μια Αμαζόνα, κι εγώ είμαι ο τυχερός που του δόθηκε η ευκαιρία να το μάθει τώρα».

Η συγγραφέας είναι γνωστή για τις δυνατές σκηνές τόσο στα διηγήματά της όσο και σε προηγούμενά της μυθιστορήματα.  Ωστόσο, εδώ κατορθώνει κάτι πιο εντυπωσιακό λόγω της λεπτότητάς της και της εστίασής της στις μικρές, αλλά μεγάλες σε ένταση στιγμές.  Είναι σε αυτές τις λεπτομέρειες, που η γραφή της διαπρέπει. Βεβαίως και στην αμεσότητά της.  Την ικανότητα να μας βυθίζει στον κόσμο των χαρακτήρων της και να μας κάνει να συμπάσχουμε χωρίς οίκτο.  Γιατί εκεί έγκειται η δύναμη της λογοτεχνίας.  Να αγγίζει χωρίς να πληγώνει. 

Αλλά το εκπληκτικής οικονομίας μυθιστόρημα της Κώστιας Κοντολέων δεν είναι απλώς ένα βιβλίο για τον καρκίνο.  Σε αντίθεση με άλλα του είδους --αυτοβιογραφίες ως επί το πλείστον-- δεν υιοθετεί μια αφηγηματική προσέγγιση μάχης. Δεν υπάρχει το μακρύ ταξίδι της ηρωίδας με την ισχυρή θέληση που πολεμά ένα σώμα σε εξέγερση, ούτε κάποιος προσωποποιημένος εχθρός που πρέπει να νικηθεί. Αντίθετα, είναι η ιστορία της Ήρας στο σύνολό της και όλων όσων φέρει το σώμα της: αναμνήσεις, φοβίες, εμμονές, μεταμέλειες, αγάπη, εμπειρίες – με τον καρκίνο να είναι ένα από αυτά. Ναι, είναι η ιστορία της φθοράς ενός σώματος, αλλά και η ιστορία μιας γυναίκας, που ώριμη πιά, ξέρει τι θέλει και τραβά μπροστά για μια νέα αρχή.